17. Haber Grupları
Usenet, binlerce tartışma gruplarıyla dünyanın dört bir köşesine yayılmış, katılımcılarının birbirleriyle bilgi değiş tokuşu yapmasına ve muhabbet etmesine yarar.
İçine bir kez girmiş herkes için etkileyici ve heyecan verici bir medya aracıdır. Usenette de nasıl davranmanız gerektiği konusunda bazı belli başlı noktalar vardır. Bunlar her grupta ayrı ayrı belirlenir.
Aşağıda soru-cevap şeklinde Usenet hakkında gerekli bilgileri bulacaksınız:
1. Usenet Nedir?
Usenet, dünya üzerindeki milyonlarca ağ kullanıcısının (internet/bitnet vb) çok değişik konularda haberler, yazılar gönderdiği bir tartışma platformudur. Bu platform, konularına göre belirli bir hiyerarşide oluşturulmuş tartışma öbeklerinden (news group, haber grubu) oluşur. Kullanıcı, iletisini, içerik olarak en uygun öbeğe gönderir. Kullanıcıların gönderdiği postalar (haber, değisik konularda yazı vb) Internet için, NNTP (Network News Transfer Protocol) isimli bir internet protokolu kullanılarak iletilir. Bir kişinin gönderdiği ileti (mail, posta) hiyerarşik bir yapıda dağıtılır ve dünya üzerinde internet erişimi olan kişiler tarafından bir Usenet Servis sağlayıcısı aracılığı ile okunabilir. Usenet ileti trafiği internet hatlarının yanında, UUCP, BITNET gibi hatlar üzerinden de iletilebilir. Dolayısıyla, Usenet Internet'e özgü değildir ama arakesiti büyüktür. Usenet kapsamında, değişik konularda sanal platformlar oluşturulmuştur (usenet haber (news) grupları).
Usenet Servis Sağlayıcıları, diğer bazı usenet servis sağlayıcılarına NNTP ile sık aralıklarla bağlanarak kendi merkezlerine "yeni" iletileri alırlar. Bir iletinin yeni olup olmadığı, mesaj numarası'na bakılarak anlaşılır.
2. Usenet bir kuruluş mudur? Haber akışını/öbekleri denetleyen bir yasal mekanizma var mı?
Hayır, Usenet bir kuruluş değildir. Usenet üzerindeki haber akışını kimse kontrol etmez. Ancak, yerel usenet servis sağlayıcıları, bünyelerinde bulundurdukları öbek sayılarını kontrol edebilir, bazı öbekleri kendi listelerinden çıkarabilirler. Ayrıca, her usenet yerel sorumlusu (servis sağlayıcının bulunduğu yerdeki yerel sorumlu) kendi domain(ler)ini kontrol eder. Usenet'e gönderilen bir yazı dolayısıyla hakkında dava açılan, hapse giren, para cezasına çarptırılan insanların sayısı sürekli artmaktadır. Elektronik ortamda oluşan bu tip "suç" teşgil edici eylemlere karşı cezalandırılma yoluna gidilmesi özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde çok yaygındır.
Bazı usenet öbekleri "moderated" dir, yani iletiler haber grubundan sorumlu bir kişiye gönderilmekte, o ise toplu olarak onları dağıtıma sokmaktadır. İletileri amaca uygunluk açısından doğal olarak bir denetim uygulamaktadır. "unmoderated" usenet gruplarında ise böyle bir denetleme yoktur.
Gruplardaki bir diğer denetim mekanizması da, o grubu takip eden kişilerin uyguladıkları "kendi-kendine denetim" dir. Ciddi tartışma öbeklerinde, eğer öbeğin içeriğinin dışında iletiler gelmişse, çok büyük tepkiler ortaya çıkar. Bu da, tartışma öbeklerinin amaca uygun kullanımlarını teşvik eder.
3. Usenet üzerinde milyonlarca ileti nasıl birbiriyle karışmaz?
Usenet üzerinde, çok değisik konulara göre oluşturulmuş hiyerarşik bir yapı vardır. İleti göndermek isteyen bir kullanıcı da, bu hiyerarşik yapı içinde, içeriğine göre, iletisini bir tartışma öbeğine (news group) e-posta ile gönderir.
4. Usenet öbek hiyerarşisi nedir?
Usenet yapısı içinde onbinlerce tartışma öbeği vardır. Tartışma öbekleri soc.culture.turkish, rec.sports.soccer gibi isimler alır. Burada görüldüğü gibi, üst seviyede bazı gruplaşmalar vardır. İsimlerdeki her bir nokta sembolü, ilgili üst grubun daha alt dallarını göstermektedir. Bu haliyle hiyerarşik düzen, standart işletim sistemlerinderki alt-dizin (sub directory) yapısını andırmaktadır. Aşağıda, Netscape News (v. 3.02) altında, tartışma öbeklerinin bir kısmının hiyerarşik düzeni görülmektedir. En sağdaki sayılar, o gruptaki toplam ileti sayısını göstermektedir.
Bazı popüler üst öbekler ; alt : Alternate (bu seviyenin altında her türden öbek vardır), comp : bilgisayar ile ilgili öbekler, sci : bilimsel öbekler, soc : sosyal içerikli tartışma öbekleri, info: bilgi öbekleri, rec : eğlence öbekleri (recreation).
Her alt öbeğin altında başka öbekler de vardır. Bu, hiyerarşik olarak dallana dallana ilerler (ağaç yapısı). comp soc comp.os, soc.culture, comp.os.linux, soc.culture.turkish, comp.os.linux.admin, soc.culture.usa, comp.os.linux.hardware, soc.history ...... ..... gibi
Her news servisinde aynı sayıda öbek bulunmayabilir. Bazı servisler, bazı öbeklere ait iletileri almayabilirler (news feed). Bazı öbekler de sadece o serviste bulunabilir (yerel haber grupları). Bu tip öbekler, genellikle, yerel tartışma grupları (ege.siir, tr.internet.discussion, pcworld.guncel gibi) ve yerel bilgi gruplarıdır (metu.announcements, itu.duyuru gibi).
5. Usenet üzerinde tartışma öbekleri mi var?
Yukarıda belirtildiği gibi, usenet öbekleri hiyerarşik bir yapı içinde oluşturulmuştur. İlgili öbekler, mutlaka, öbeğin konusu ile ilgili bir kelime ile (tanıtıcı kelime) başlar, sonra da aralara nokta konarak, öbek ile ilgili diğer tanımları içeren kelime grupları gelir. En çok bilinen üst gruplar, ilgili grup tanıtıcı kelimeler ve içerikleri şunlardır:
comp: Bilgisayar donanımı, bilgisayar programları, sistemler, programlama dilleri ve teoriler
sci: Doğal ve uygulamalı (mühendislik vb) bilimler
soc: Sosyal konular, değişik kültürler ve ülkeler
talk: Pek çözülemeyen konularla ilgili oluşturulmuş öbekler
news: usenet haberleri ile ilgili genel konular, faq'lar, usenet programları vb
misc: Diğer konular (işsizlik, çocuk bakımı, tüketici hakları, al-sat grupları vb)
rec: Eğlence, hobi, spor, müzik, oyunlar vb
humanities: Edebiyat, güzel sanatlar ve benzeri konular
alt: Ciddi ya da çok sulu/gayrı ciddi hemen her konuda pek çok öbek.
biz: Ticari ürünler, şirketler, servisler
clarinet: Online günlük gazete -ücretli-
k12: İlk ve orta dereceli okullardaki eğitim ile ilgili konular
Bunun dışında, Usenet siteleri, kendi içlerinde bazı yerel gruplar da bulundurabilir (tr.internet.discussion, ege.siir gibi). Bu usenet gruplarından bazılarına programlar, resim dosyaları vb gibi hacimce çok büyük binary dosyalar da gönderilebilir. (comp.binaries, alt.binaries.pictures ve altındaki gruplar gibi). Genellikle siteler, çok büyük yer kaplayan bu tip grup iletilerini tutmak istemezler ve bu gruplardan gelen news feed'lerini almayabilirler..
Usenet üzerindeki haber öbekleri üzerinde sorgulama yapabileceğiniz bir servise; http://www.liszt.com/news/ adresinden erişebilirsiniz. Ayrıca, http://www.tile.net/news/ adresinden de öbek tanımlarına ve grup hiyerarşisine göre listeleme ve sorgulama yapmanız mümkün.
6. Aradığım bir konuda bir tartışma öbeği olup olmadığını nasıl anlarım?
Bu aslında çok kolay. Usenet servislerine bağlandığımızda, tüm öbek adları, bir dosyaya yazılır (newsrc dosyası). Bu dosyaya bakılarak grup adları bulunabilir. Öbek adları doğrudan konuları ile ilişkili olduğundan böylece bize uygun tartışma öbeklerini saptayabiliriz. Dosya üzerinde, kullandığımız editörün arama (Find) özelliğini kullanarak, "anahtar kelime" sorgulaması da yapabiliriz. Netscape News (Collobra) ve Microsoft News gibi programlar, kendi içlerinde öbek listesi üzerinden tarama yapma, istenilen öbeğe üye olma gibi bazı özellikler de sunarlar.
7. Usenet haberlerini nasıl okurum?
Bu, Internete erişim şeklinize ve çalıştığınız bilgisayar ortamına bağlı olarak değişebilir. Ancak, her durumda, NNTP protokolü kullanan bir kullanıcı arayüz programı ile (News programı), bu platformlara erişilmesini olanaklı kılan bir USENET servis sağlayıcısı üzerinden haber okuma yapılır. Servis sağlayıcılar, genellikle, kendi civarlarındaki birimlere okuma/ileti gönderme yetkisi verirler.
Popüler News programlarına, PC/Windows için Microsoft News, Netscape News, Trumpet News Reader, Unix için tin, pine örnek olarak verilebilir. Netscape 4.0 ile birlikte, Netscape Collabra adında güzel bir News programı da gelmektedir. Macintosh için iyi bir News okuma programı olan News Watcher, ftp://ftp.acns.nwu.edu:/pub/newswatcher adresinden alınabilir.
News programınızın SETUP'ında, usenet servis sağlayıcısının internet domain adını (news server) vermeniz gerekir (news.turnet.net.tr, news.metu.edu.tr gibi). Ilk kullanımda, genellikle, bağlandığınız usenet servis sağlayıcısının aldığı tüm news gruplarının isimleri hiyerarşik yapı içinde bir newsrc dosyasına yazılır.
8. Elimin altında kullanabileceğim bir usenet programı yok. Hala bu öbekleri takip etme, okuma şansım var mı?
Evet, var. GOPHER üzerinden USENET'e erişebilirsiniz. Gopher istemci programınızı gopher.metu.edu.tr'ye yönlendirin (gopher gopher.metu.edu.tr) ya da yerel Gopher'ınızdan gerekli linkleri takip ederek Metu Gopher'a ulaşın. Buradan da ana menüden "Gateway to Other Services"i seçin; daha sonra gelen menüden de "USENET News" seçeneğini ile Usenet haberlerine ulaşmanız ve grup hiyerarşisi içinde istediğiniz grubu seçerek haber okumanız mümkündür. Günümüzdeki tüm web istemcileri standart olarak news desteği vermektedir (Ya bütünleşik news modülleri ile (Netscape News, Collabra, Microsoft News gibi) ya da standard news: URL leri ile) . Bu yüzden, en sağlıklı news erişimi, en kolay, bir web listeleyici (netscape, microsoft internet explorer gibi) üzerinden olmaktadır. En kısa zamanda bu tip bir web listeleyici edinmenizi öneririz.
Bunun dışında, web arayüzü ile herkese Usenet'e erişme imkanı sağlayan servisler de var. Bunlardan en popüleri DejaNews. http://www.dejanews.com adresine web istemciniz ile bağlanıp (alt.binaries öbekleri dışındaki) tüm usenet öbeklerini okumanız ve bu öbeklere ileti göndermeniz mümkün. DejaNews ayrıca, tüm öbekler ve iletiler üzerinden sorgulama yapmanıza da olanak tanır. Eğer usenet öbeklerine bulunduğunuz siteden erişemiyorsanız, DejaNews çok iyi ve hızlı, kullanımı da çok kolay olan bir alternatif.
9. Bir öbeğe nasıl ileti gönderebilirim?
Kullandığınız usenet erişim programlarının Post Article/Send Article/Reply /Follow Up vb gibi seçeneklerini kullanarak gönderebilirsiniz. Ancak, bunun için, bağlandığınız USENET servis sağlayıcısının sizin bulunduğunuz domain-e ileti gönderme yetkisi vermesi gerekmektedir. DejaNews kullanıyorsanız, öbeklere ileti gönderme imkanınız var.
10. Cross-Post (Çoklu Postalama) nedir?
Çoklu postalama, bir öbeğe gönderdiğiniz iletinin aynısını başka öbeklere de gönderme işlemine verilen ad. Usenet ileti trafiğini arttırdığı için Cross-post yapmaktan mümkün mertebe kaçının. İnsanlar özellikle, kapsam olarak birbirine yakın öbeklere çoklu postalama yapıyorlar (sci.physics ve sci.astro gibi içerikleri kısmen kesişen öbekler). Ancak, belli bir öbeği takip eden, benzeri konulardaki diğer öbeklere de zaten göz atacaktır. Bu yüzden, bazı zorunlu haller dışında, çok fazla sayıdaki çoklu postalamanın mantıklı hiç bir gerekçesi yok.
11. Bir öbeğe nasıl üye olabilirim?
Olamazsınız. Eğer bir öbek sizin USENET servis sağlayıcısı tarafından alınıyorsa, o öbeğe gelen iletileri okursunuz. İstisna bir durum olarak, bazı listserv/listproc listeleri aynı zamanda usenet öbekleri olarak yer almaktadır. Bu durumda ilgili listserv/listproc listelerine üye olarak adresinize iletilerin gelmesini sağlayabilirsiniz.
Öte yandan, binlerce tartışma öbeği olduğundan, bunların hepsini de kullandığınız news programında görüntülemek ortamı çok kalabalık ve içinden çıkılamaz yapabilir. Eğer isterseniz, sadece okumak istediğiniz tartışma öbeklerini ve içeriklerini listeleyebilirsiniz. Listelemek istediğimiz öbeklerin adlarını, genellikle, adı newsrc (unix sistemlerde .newsrc) olan bir dosyaya yazarsak, sadece bu grupları listeleyebiliriz. Bu işleme de subscription (gruba üye olma)" deniyor. Günümüz modern news programlarında, newsrc oluşturmadan, tüm öbekleri tarayarak üye olmak (yani okumak) istediklerinizi belirtebilir ve newsrc dosyasının kendiliğinden oluşturulmasını da sağlayabilirsiniz.
12. FAQ nedir?
Usenet öbekleri hiyerarşik yapı içinde, belirli konularda haberler ve tartışmalar içerir. (havacılık (rec.aviation), edebiyat, avrupa futbolu vb gibi). Her öbekte, kişilerin merak ettiği ve değişik kişilerin değişik zamanlarda çokça sorduğu bazı sorular vardır. Bu tip sorular ve diğer bazı temel konular toplanıp genellikle soru-cevap şeklinde düzenlenmiş dökümanlar hazırlanır (şu an okuyor olduğunuz dökuman gibi). Ve bu dökumanlar, öbeğe periyodik olarak gönderilir. Bu dökumalara FAQ (Frequently Asked Questions, Çokça Sorulan Sorular - CSS) dökümanları denir. FAQ'lar hazırlanırken; listede ya da öbekte tartışılan konularla ilgili temel soruları olanların önce bu dökümanları incelemeleri, eğer orada aradıkları cevabı bulamamışlarsa o zaman bir ileti ile öbeği takip eden diğer kullanıcilara bu sorularını sormaları amaçlanır. Bu, hem internet ileti trafiğini rahatlatır, hem de insanlar gereksiz yere zaman kaybına uğramadan aradıkları bilgiye daha kolay ulaşırlar. FAQ dökümanları belirli bir konuda bilgi taraması yapanlar için de çok iyi bir başlangıç noktasıdır.
İlk zamanlarda FAQ'lar düz yazı dosyalar şeklinde hazırlanırken, günümüzde daha çok HTML formatında hazırlanmaktadırlar.
13. Tüm öbeklere ait FAQ'ları nasıl alıp okuyabilirim?
Merak ettiğiniz bir konuda büyük bir olasılıkla bir tartışma öbeği (news group) vardır. Dolayısıyla, sorularınızı sormadan önce, o öbeğe ait FAQ dokumanına bakmak yapmanız gereken ilk iş olmalıdır. Bu dökumanlarda, size daha ayrıntılı bilgiler sağlayacak ek referanslar da vardır. Bütun öbeklere ait FAQ dosyaları, "news." grup hiyerarşisi altında bulunabilir ve Usenet'ten erişilebilir. Bu dosyalara FTP ile de erişmek ümkündür. ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/faq dizininde, öbek isimlerine göre FAQ dosyaları bulunmaktadır. Bu dosyalar, belirli aralıklarla yeniden gönderilirler (güncelleme,update). FAQ'ların listesi üzerinde Web içinden tarama yapabilirsiniz.
Bilkent Arşivi'nde de önemli ölçüde FAQ vardır (Türkçe ve İngilizce). ftp://ftp.bilkent.edu.tr/pub/INFO/FAQ ile ftp erişimi yapabilirsiniz. FAQ dosya isimleri üzerinden bilserv ve jughead ile tarama yapmak mümkündür. FAQ'larla ilgili çeşitli Wais sunucuları vardır. Türkçe FAQ'lar arasında, internet faq (inet-tr.css), unix css, linux css örnek gösterilebilir. inet-tr.css (şu an okuyor olduğunuz döküman), düzenli olarak güncellenen ve faq yapısı içinde oluşturulan ilk Türkçe dökümanıdır. İlk sürümü, 25 Şubat 1995'te çıkmıştır.
Tüm Usenet öbeklerine ait FAQ'ların hepsini bulabileceginiz bir diğer merkez de, ftp://rtfm.mit.edu FTP sitesi. Burada, pub/usenet dizine bakmalısınız. Konularına göre ve hiyerarşik yapıya göre usenet faq'ların hepsine buradan ulaşmak mümkündür.
Usenet FAQ'larına Web erişimi de mümkün. Web ile FAQ'lara ulaşabileceğiniz adresler :
http://www.cis.ohio-state.edu/hypertext/faq/usenet/FAQ-List.html http://www.cs.ruu.nl/cgi-bin/faqwais http://www.lib.ox.ac.uk/internet/news/faq/by_group.index.html
Bunun yanında, http://www.faq.org adresinde de tüm FAQ dökümanları hiyerarşik bir yapıda tutuluyor ve güncelleniyor.
FAQ'larla ilgili de bir FAQ var!! Nasıl FAQ yazılır, neden FAQ yazılır, ilk FAQ dökümanı kim yazmış vb. gibi konuları merak ediyorsanız, FAQ'lar üzerine oldukça ayrıntılı bir FAQ dökümanı : http://www.ou.edu/research/electron/internet/faqfaqs2.htm den alabilirsiniz.
14. Ben de bir tartışma öbeği oluşturabilir miyim?
Neden olmasın? Kesinlikle evet!!. Yerel öbeklerin oluşturulması, o domain yonetiminin kararına bağlıdır. Bu gibi öbekler sadece yereldirler ve dünya çapında ileti trafikleri yoktur. (metu, itu, pcworld yerel öbekleri gibi).
Uluslararası öbekleri oluşturmak için, öncelikle bu öbeğin mevcut olup olmadığına bakın. Binlerce değişik öbek arasında sizin kafanızdaki öbek te halen var olabilir. Eğer yoksa, bundan sonrası, öbek önerinizi değisik tartışma öbeklerinde duyurmak, oylama yapmak, evet/hayırları saymak vb ile dolu bir çok prosedür gerçeklemeniz gerekmekte. Öncelikle, news.groups öbeğini, kişilerin nasıl yeni tartışma öbeklerini nasıl oluşturduklarını iyice öğrenin. Yeni öbeklerle ilgili ilk öneriler burada tartışılır ve insanlar fikirlerini söylerler. Yeni bir tartışma öbeği için, tüm internet kullanıcıları arasında, e-posta ile oylama yapılır. Bir öbeği isteyenler ve istemeyenler, oylarını gönüllü bir "oy merkezi"ne gönderirler. Burada, eğer açılması yönünde oylar çok çıkarsa öbek açılır (?). Bu konu ile ilgili ayrıntılar
news.announce.newgroups: How_to_Create_a_New_Usenet_Newsgroup
news.groups: Usenet_Newsgroup_Creation_Companion
öbeklerinde, ilgili iletiler ve guide line'lar okunarak elde edilebilir.
15. Yazışmalarda sıkça enteresan karakterler görüyorum. :-), -(, (-* gibi. Bunlar ne anlama gelir?
Çoğu durumda duyguları sözlerle ifade etmek zordur. Kızgınlık, sevinç, üzüntü, şaşkınlık, vb gibi durumlar içinde olduğumuzda bunu, genellikle, yüz ifadelerimizle (vücut dili, mimik) ifade ederiz. Peki ya ayni duyguları bizi görmeyen dünyanın öbur ucundaki birisine nasıl göstereceğiz? Ne yapalım ki çok sevindiğimizi/üzüldüğümüzü anlatabilelim?
Bir resim/grafik bir sözcüğe bedel derler ya, ne kadar da doğru!!! Yıllar içinde, standart ascii karakterler kullanarak (Ascii Art, harflerle yapılan sanat) böyle durumları anlatan kısaltmalar türetilmiştir. Grafik ortamların bilgisayar dünyasına uzak/yabancı olduğu zamanların (1980'ler) ürünü bu kısaltmalar gerçekten Internet dünyasında çok tutmuştur. Bu kısaltmalar onbinlerce kişi tarafından kullanılır ve siz de bunları gördüğünüzde sakın saşırmayın. Bu kısaltmalar, çoğunlukla, doğrudan duyguları ifade etmektedirler, (hem de başarılı bir şekilde). Elektronik postalarınızda, ağ sohbetlerinizde (talk, irc gibi ortamlarda) bunları kullanın. Çok faydalı olduklarını göreceksiniz.
Neyse, sözü burada keselim ve bu ilginç sembollerin en çok kullanılanlarının kısa bir listesini verelim:
:-) veya 
gülmek/gülümsemek
:-}
sırıtmak (biraz alaylı -grin)
:-)))))
kahkahayla gülmek
*-)
öpmek
:-( veya 
üzüntülü olmak
:'-( ağlamak
:-(((((
çok üzülmek
:-o sürpriz!! (şaşırmak)
;-)
göz kırpmak
:-D sırıtarak gülmek
8-)
gözlerini açmak (meraktan/şaşkınlıktan)
:-X ser veririm, sır vermem
Tablodaki ilk işareti, yani :-) saat ibreleri yönünde 90 derece çevirin; ne gördünüz? Burada, : gözleri, - burnu, ) ise dudakları göstermektedir. Diğer işaretleri de saat ibreleri (bazen de tersi) yönünde 90 derece çevirin; anlamlara uygun yüz ifadeleri ile karşılaşacaksınız. Eğer daha başka sembol var mı diyorsanız, işte size daha uzun bir liste. Buraya "tık" layın, karşınızda olacak.
16.Türkiye'deki News Servisleri ve Türkçe Tartışma Öbekleri Yapılanması Çalışması
ODTÜ'de (news.metu.edu.tr), Ege Univ. de, (news.ege.edu.tr), ITU'de (news.itu.edu.tr) News Servisleri bulunmaktadır. Turnet de news servisi vermektedir. news.turnet.net.tr servisinden haber okuyabilir ve haber gruplarına ileti gönderebilirsiniz. ODTÜ news servisi de, tüm .tr li adreslere news okuma yetkisi vermektedir. Bazı ISS'ler de news servisi vermektedir. News servisi veren ISS'lerin adları, 2. Bölüm'de, "Türkiye'de Kişisel İnternet Servisi Veren Kuruluşlar" başlığı altında bulunabilir. Türkiye'deki News Servisleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgi 9. Bölüm'de (Türkiye'deki Internet Servisleri) bulunabilir.
Ülkemizde, 1993 yılından günümüze değin, önce sadece akademik çevrelerde kısıtlı olarak kullanılabilen internetin
kapsadığı kitle, hem sayı hem de nitelik olarak her geçen gün hızla artmaktadır. Buna paralel olarak,
internet ve internet teknolojilerini kullanan sayıca büyük ve nitelikli bir insan kümesinden söz edebiliriz.
"Usenet" olarak adlandırılan, tüm dünyadaki ağ kullanıcılarının (büyük oranda internet) binlerce değişik konu hakkında
fikir öne sürebildikleri, birbirleriyle tartışabildikleri tartışma öbekleri (news groups) sisteminde, hem yazışma dilinin
ingilizce olması hem de değişik bölgelere has konuları kapsamaması sebebiyle, tüm dünyada, ülkeler özellikle kendi
ana dillerinde tartışabilecekleri ortak alanların oluşturulması yönünde hızlı yapılanmalara gitmektedirler. Özellikle
Finlandiya, Almanya, İspanya, Fransa gibi ülkeler buna en güzel örnekler olarak verilebilir. Bu yolla, insanlar, kendi ana
dillerinde birçok değişik konuya bölünmüş "herkese açık" alanlarda (tartışma öbekleri) görüşlerini bildirebilmektedir.
Böyle bir altyapı, bilimden sanata, günlük/güncel olaylardan eğlenceye, çeşitli sektörel gelişmelerden sosyal yaşam ile
ilgili konulara kadar çok geniş ve farklı bir yelpazede dizilmiş pek çok tartışma öbeğinde insanların görüşlerini
bildirebileceği dinamik ortamlar sağlayacaktır. Bu alt yapının sağlayacağı olumlu girdiler ve avantajlardan bazılarını
sıralamak gerekirse,
Internet'te Türkce içerik artacaktır.
Internet teknolojilerinin ülkemizde daha hızlı ve yapıcı bir şekilde yayılması kolaylaşacak ve hızlanacaktır.
Kullanıcılar bilinçlenerek interneti daha verimli kullanacaklardır.
Tüm Türkiye (ve dünya) internet kullanıcıları arasında akı(l)cı bir Türkçe iletişim sağlanacaktır.
Uzmanlık tartışma öbekleri yolu ile profesyoneller arasında da meslekleri ile ilgili bilgi alış-verişi yapılabilmesi kolaylaşacaktır.
Bilimsel tartışma öbekleri yolu ile, ülkemizdeki üniversiteler, enstitüler ve benzeri merkezlerdeki seminer, konferans, vb gibi etkinliklerin çok daha geniş bir hedef kitleye duyurulması sağlanacaktır.
Değişik güncel/popüler konularda oluşturulabilecek tartışma öbeklerinde, insanlar, kendi görüşlerini dile getirebilecek ve açık bir demokrasi platformu da sağlanmış olacaktır.
Bu gerekçelerle, gönüllü bir grup, 1 Temmuz 1997'den beri, TR Öbek hiyerarşisi sistemi ile ilgili bazı ön çalışmalar yapmaktadır. Bu grubun ana hedefi, "Türkçe Tartışma Öbekleri" oluşturulmasını sağlamak amacıyla bir altyapı oluşturma çalışması yapmak, oluşan olası altyapıyı tartışmaya açmak ve gelen önerileri değerlendirerek son şekli verilen sistemi kullanıma sunmaktır. Hiyerarşik yapının 1998 yılı başlarında kullanıma sunulması planlanmaktadır. Bu konuda daha ayrıntılı bilgilere ve oluşturulan raporların en son hallerine http://www2.itu.edu.tr/~gokcol/tr-obek adresinden erişebilirsiniz.
17. Usenet Ahlakı
Usenet, milyonlarca kişinin takip ettiği bir platformdur. Öncelikle, gönderilen iletilerin, karşımızdaki kişilerin kişilik haklarını zedelemeyecek şekilde olmasına dikkat etmeliyiz. Küfür, (ortalama) genel ahlaka aykırı iletiler, aşırı propagandalar vb. pek çok ülkede suç sayılmaktadır ve bu tip davranışlar sıkça cezalandırılmaktadır. Çoğu durumda ceza, bulunduğunuz merkezin usenet iletilerini almasını engellemek, sizin kullanıcı numaranız ve internet erişiminizin geçici/sürekli kapatılması olmakla beraber son yıllarda sıkça federal hükümetler bazında (hapis/para) cezaları da görülmeye başlanmıştır.
Usenet isteyenin istediğini söyleyebildiği bir platform değildir. Karşımızdaki kişilerin haklarına saygı göstermeliyiz.
Hayatınız boyunca göremeyeceğiniz, dünyanın bir ucundaki kişilerle değisik konularda konuşmak, fikir alışverişinde bulunmak ancak bu ortamlar ile mümkündur. Bu yüzden, bilinçli bir usenet kullanımı çok önemlidir.
Sorularınızı, grubun konusuna uygun içerikte tutun.
Başkalarına "ateşlenmekten" kaçının. Bu, ateşlendiginiz kişinin daha çok konunun üzerine gitmesine sebep olacaktır. Size nasıl davranılmasını istiyorsanız siz de öyle davranın.
Soru sormak için bir gruba yazıyorsanız, cevabın kişisel adrese gönderilmesini isteyin. Cevap alınca da aldığınızı belirten, açıklayıcı kısa bir yazı yazın.
Gruplardaki yazılara cevap verirken, kişisel adrese ya da liste adresine doğru olarak gidip gitmediğine dikkat edin.
Kendi kişisel adresinizi kullanın, ortak proje hesapları, iş hesapları gibi adresleri ancak bunlarla ilgili yazışmalarda kullanın.
e-posta kullanımında dikkat edilecek tüm noktalar news kullanımı için de geçerlidir.
18. Usenet Üzerindeki Arama Servisleri
Görüldüğü gibi, tartışma öbekleri çok önemli bilgi depolarıdır. News servislerinde, öbeklerdeki yazışmalar bir süre kalırlar. Bu yazışmaların gönderildiği öbek adına ve haberlerin başlıklarına göre, istenirse, belirli bir anahtar kelime (ya da kelime grubu) verilerek arama yapılabilir ve ilgili kriterlere uyan haber iletileri görüntülenebilir. News üzerinden de arama yapabileceğimiz servislerden ikisi Yahoo ve AltaVista'dır. Bunların kullanımları Web'in anlatıldığı kısımda (Bölüm 6) verilmiştir.
Sadece News araması yapabileceğimiz bir servis var: Deja News (http://www.dejanews.com). Bu servis, oldukça gelişkin bir kullanıcı arayüzü ile, tartışma öbeklerine yeni gönderilen (ve eskiden gönderilmiş-belirli bir tarih limiti var-) iletileri, çeşitli anahtar kelimelere göre taramamıza olanak tanır. Gelen haberleri (kısmen) doğrudan Deja News üzerinden okuyabiliriz. (Bu da, web üzerinden haber okumak için alternatif bir yol). Deja News, bir news programı gibi, okuduğumuz haberlere cevap yazmamıza da olanak tanır.
19. Herkese Açık News Servisleri
Aşağıda, Türkiye'de herkese news okuma (bazen de gönderme) hizmeti sunan bazı News Servis sağlayıcılarının adresleri var. Eğer listedeki bir servis dışardan erişimde haber postalamaya izin vermiyorsa, bu servisten obeklerdeki mesajları okuyabilir ama o öbeğe mesaj gönderemezsiniz (post).
News Servisi Adı Dışardan erişimde haber postalama
news.turnet.net.tr Evet
news.metu.edu.tr Hayır
news.itu.edu.tr Hayır
news.ku.edu.tr Hayır
news.escortnet.com Hayır
news.pcworld.com.tr Evet
news.turk.net Evet
news.mag.net.tr Evet
news.aidata.com.tr Evet
Bunların yanında, bazı servis sağlayıcılar sadece kendi kullanıcılarına bu hizmeti sunmaktadırlar. Bu yüzden, internet servisi aldığınız yerdeki ilgililerden news hizmeti verip vermediklerini öğrenebilirsiniz. Dünyadaki herkese açık news servislerini merak ediyorsanız, http://www.rgillyon.demon.co.uk/freenews.htm adresindeki liste size birmiktar yardımcı olacaktır. Ayrıca, benzer bilgilere Yahoo'dan uygun linkler takip edilerek te ulaşılabilr : http://www.yahoo.com/News_and_Media/Usenet/Public_Access_Usenet_Sites/
20. Aynı haber öbeğine değişik servislerden ulaştığımda kapsadıkları mesajların da değiştiğini görüyorum. Birinde olan öbüründe olmuyor. Bunun nedenleri neler olabilir?
Bunun değişik sebepleri olabilir :
Bazı öbekler bir servise alinmasa da, alınan diğer öbeklerle birlikte alınmayanlara da yapilan cross-post'lar (çoklu postalama) bu alınmayan bazı öbekleri de news servisinin öbek listesine dahil eder. Bunun en popüler örneği alt.* öbekleri. Pek çok servis, yüksek binary trafik ve müstehcenlik içeren bu öbekleri almaz, ancak, bazı rec.*, soc.* gibi yakın öbek hiyerarşilerindeki öbeklerle birlikte çoklu postalama sonucu bu öbekleri de (çok eksik bir içerikle) görebilirsiniz.
Başka bir neden, ilgili öbek servisinin uyguladığı "mesajların serviste kalması" süresi ile ilgilidir. Bazılari 1 hafta sonra, bazıları 15 gün ya da 1 ay sonra eski mesajları silerler, bazıları hiç silmezler. Bundan ötürü de öbek servisleri arasında aynı öbekler için mesaj sayı ve içeriklerinde farklılıklar olabilir.
Bir neden de, öbek servislerinin baglanti hızlari ve gönderilen iletileri işleme saatleri olabilir. Çoğu servis, iletileri kullanım yoğunluğunun az olduğu saatlerde (geceleri, hafta sonları gibi) yüksek öncelikli; diğer zamanlarda düşük öncelikli işleyebilir (özellikle, sadece bu iş için bir bilgisayar ayrılmamışsa). Bu nedenle, bir öbek servisinde olan diğerinde (aynı öbek için) 1-2 güne kadar varan gecikmelerle olabilirler. Bunun doğal sonucu olarak ta, bir servisten yazilan bir iletinin ana dağıtım noktalarına iletilmesi de, bu işin önceliği ve hat hızlarına bağlı olarak değisebilir.
Eğer ilgili servisin internet bağlantısı düşük ise, güncelleme sırasında bazı mesaj kayıpları olabilir.. Bu da, aynı öbek için farklı sayılarda ileti demektir.
21. Bir öbeğe gönderdiğim iletinin dağıtılıp dağıtılmadığından nasıl emin olabilirim?
Eğer ileti gönderdiğiniz tartışma öbeği yerel ise (pcworld öbekleri gibi) o zaman ilgili öbeğe bağlandığınızda sizin gönderdiğiniz iletiyi de görmeniz lazım.
Eğer amacınız öbek servisinizden gönderdiğiniz iletilerin dağıtılıp dağıtılmadığını ya da ne kadar hızlı dağıtıldığını test etmek ise, herhangi bir .test öbeğine (alt.test gibi) bir deneme mesajı gönderin. Size otomatik olarak aşağıdaki gibi bir ileti gelecektir :
"Your Usenet test article was received at news.mathworks.com on Mon, Oct 27 15:32:49 EST here at The MathWorks, Inc. in Natick, MA, USA. The article took 0 hour(s) 7 minute(s) 47 second(s) to reach here.
You received this message because you posted a test message to the alt.test newsgroup. This service is provided as an experimental aid for testing article propagation speed on Usenet."
Gönderdiğiniz bir iletinin yerel sunucuda "dağıtılmış" görünmesi tüm usenet'te dağıtıldığı anlamına gelmeyebilir. Mesajınızı gönderdikten sonra ilgili öbeği DejaNews servisinden kontrol ederek iletinizin tüm Usenet'e dağıtılıp dağıtılmadığını saptayabilirsiniz.
Dağıtılma süresi, yukarıda anlatıldığı gibi farklı uzunluklarda olabilir.
22. Bu kısmı okurken bazı enteresan Türkçe sözcüklerle karşılaştım ve ilk anda kavramakta güçlük çektim. Bunlar nedir?
Internet Terimleri'nin bazı Türkçe karşılıklarının verilmeye çalışılacağı son bölümde anlatıldığı gibi, Internet ile ilgili terimler çoğunlukla Ingilizce. Bu da, birçok kişi için sorunlar çıkarıyor. Bu bölümde, "NEWS" konusu ile iligli bazı ingilizce terimler yerine, (bazıları yeni, bazıları çoğunluk tarafından kabul gören) bazı karşılıklar kullanıldı. İşte bu bölümde kullanılan bazı Türkçe karşılıklar :
Terimin/Kavramın Ingilizce Adı Türkçe Karşılığı
Usenet Usenet
News Tartışma, Haber
News Group, Group Tartışma Öbeği, Öbek
e-mail, message e-posta, mesaj
(news) group posting ileti, öbek iletisi
News Server Öbek Servisi
Haber gruplarında doğrudan reklam yapmayın. Bu çok önemli bir noktadır. Böyle bir şeye kalkıştığınız zaman gruptan çıkarılabilirsiniz.
Bir arama motorunda newsgroups veya haber grubu seklinde arama yapın. Bulduğunuz Türkçe haber gruplarında bu program hakkında doğrudan veya dolaylı olarak açılmış olan öbeklere kaydolun veya kendiniz bir tartışma öbeği oluşturun. Yazacağınız makale tabii ki ahlak kuralları çerçevesi içinde fazla reklama kaçmadan bir görüşü savunmalı veya bir soru içermeli. Nezaketi hiçbir zaman elden bırakmamalısınız, çünkü haber grupları chat odaları gibi değildir. (Anti parantez belirtmekte fayda var: sitenizin reklamını aynı şekilde chat odalarında da yapabilirsiniz) İletinizde başlık (subject) kısmına her zaman konunuzun başlığını yazmalısınız. Eğer bir soru gönderdiyseniz ve üstünden bir hafta geçmesine rağmen kimse cevap vermediyse, ikinci bir kez ileti göndermenizde sakınca yoktur.
Bir örnek; kolay para kazanma hakkında açılmış bir tartışma öbeği bulduysanız ve buraya katıldıysanız, önceki gönderilen iletilerin ışığında fikrinizi belirten bir ileti gönderebilir ve konunun daha iyi anlaşılması için sitenizin linkini verebilirsiniz.
Unutmamanız gereken Usenet’in yıllardır gelen bir kültürünün olduğu ve asıl amacının asla ve asla reklam yapma yeri olmadığıdır.
